Jan A.P. Kaczmarek (kompozytor) urodził się 29 kwietnia 1953 roku w Koninie. Zalicza się do najbardziej cenionych kompozytorów muzyki filmowej na świecie. Napisał muzykę do ponad pięćdziesięciu filmów długometrażowych i dokumentalnych, a także polskich i amerykańskich spektakli teatralnych. Jan A.P. Kaczmarek założył Transatlantyk – Międzynarodowy Festiwal Filmu i Muzyki w Łodzi oraz Instytut Rozbitek w Rozbitku (gm. Kwilicz) – miejsce roboczych spotkań artystów filmu, muzyki i teatru (działalność edukacyjna i produkcja artystyczna). Jest także członkiem Amerykańskiej Akademii Filmowej i Europejskiej Akademii Filmowej. W swojej karierze zawodowej nagrywał płyty, m.in. dla Sony Classical, Decca, Varese Aarabande, Milan czy Savitor Records. Jego największym sukcesem było zdobycie Nagrody Akademii Filmowej w 20005 r. za muzykę do filmu Marzyciel („Finding Neverland”). Jan Kaczmarek zalicza się do elity polskich kompozytorów.
Pierwsze dźwięki
Kontakt z muzyką miał od najmłodszych lat, dzięki dziadkowi, który grał wraz z innymi skrzypkami do filmów w kinie. Oprócz tego jako mały chłopiec uczył się grać na fortepianie, a pod opieką mamy chodził do Filharmonii Poznańskiej na koncerty, aby podpatrywać mistrzów. Pierwsze sukcesy odnosił podczas nauki w liceum w Koninie, kiedy to skomponował hymn dla szkoły, i tworzył oprawę muzyczną do szkolnych spektakli teatralnych. Rozwijając swoją pasję równocześnie rozpoczął kolejny stopień edukacji – studia prawnicze na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Rozwój talentu
Bardzo ważnym wydarzeniem w życiu Jana A.P. Kaczmarczyka było podjęcie współpracy w roli stażysty w Teatrze Laboratorium Jerzego Grotowskiego. Kolejne kroki w tym kierunku poczynił wiążąc się na dwa lata z Teatrem Ósmego Dnia, gdzie stworzył orkiestrę o takiej samej nazwie jak teatr. Te dwa miejsca były dla kompozytora prologiem do dalszej kariery, którą rozwijał już w Teatrze Polskim w Poznaniu w latach 1978-88. W międzyczasie odbył swoją pierwsza trasę koncertową po Stanach Zjednoczonych, i nagrał pierwszy krążek (1982 r.) – album Music For The End dla wytwórni Flying Fish Record w Chicago. Rok później dzięki inwencji twórczej i zamiłowaniu od muzyki, zrobił wraz z dwoma poznańskimi lutnikami instrument muzyczny niewkacz, podobny do Fidoli Fischera, na którym grał przy pomocy dwóch smyczków. Po paśmie sukcesów w kraju i zagranicą, jakie odniósł wraz ze swoja Orkiestrą ósmego Dnia, Jan A.P. Kaczmarek wraz z żoną i czwórką dzieci postanowił na stałe osiąść w USA.
Spotkanie z Silverem
Są takie spotkania, które wyciskają mocne piętno na całym życiu człowieka. Taka sytuacja miała miejsce u Jana Kaczmarka, kiedy grał na polskim festiwalu w Detroit. Zapoznał się tam z reżyserem Andrew Silverem, i wspólna kolacja z kompozytorem okazała się asumptem do długiej i owocnej przyjaźni. Ich drogi zeszły się jakiś czas później w Los Angeles. Kaczmarczyk miał tam sposobność poznać kolegę Silvera, któremu napisał muzykę do pierwszego w swojej karierze amerykańskiego filmu „Blada krew”.
Droga do sławy
Rok 1992 przyniósł Kaczmarkowi miłą niespodziankę, ponieważ dostał wtedy nagrodę od nowojorskich krytyków Drama Desk za najlepszą muzykę teatralną do sztuki JoAnne Akalaitis „The Pity She’s a Whore. Tak ważne wyróżnienie było skutkiem pracy dla czołowych amerykańskich teatrów.
Jednak to muzyka filmowa stała się dla Jana A.P. Kaczmarka źródłem największej sławy i uznania. Pisał dużo i regularnie otrzymywał nagrody, które były potwierdzeniem wyjątkowego talentu. Wśród wielu jego dzieł znajdują się m.in.: ścieżka do „Niewiernej” Adriana Lyne’a, „Aimee i Jaguara” Maxa Farberbocka czy „Straconych dusz” Janusza Kamińskiego. Za ścieżkę dźwiękową do „Marzyciela” Marca Forstera Jan A.P. Kaczmarek otrzymał Oscara oraz nagrodę National Board of Review, nominację do Golden Globes i nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej. Za muzykę do „Qvo Vadis” Jerzego Kawalerowicza kompozytor został nominowany do Polskiej Nagrody Filmowej Orzeł.
Piosenki Jana Kaczmarka z płyty „Finding Neverland” to zbiór kilkunastu muzycznych miniatur, które wciąż zachwycają. Jest to kompilacja delikatności z powagą, prostoty z majestatycznością. Dla przykładu „Neverland - Piano Variation in Blue” Jana A.P. Kaczmarka urzeka delikatnością fortepianowych dźwięków, poruszonych do życia palcami Leszka Możdżera, a inny kawałek „The Spoon of the noos” wprowadza już słuchacza w nastrój bardziej zabawny. Smyczki, dzwonki i flety pojawiają się w „Drive to the cottage” natomiast w „The pirates” główną rolę Graja instrumenty dęte z akompaniamentem akordeonu i fletu. Trzeba jeszcze zwrócić uwagę na „The park on Piano in blue” Jana A.P. Kaczmarka, w którym to kawałku można dostrzec wyjątkowy popis wrażliwości Możdżera.
Przepiękna muzyczna impresja.
Zupełnie inny charakter ma płyta z muzyką do filmu „Mój przyjaciel Hachiko”, gdzie wśród utworów Jana A.P. Kaczmarka znalazły się m.in.: „Goodby”, „Feth”, „Japan” czy „Under the Fence”. Są to piosenki bardziej dynamiczne, barwne, i pełne zwrotów akcji.
Te dwa przykłady ukazują złożoność twórczości Jana A.P. Kaczmarka, a także to, że ma on niesamowitą zdolność do opowiadania historii muzyką. Udaje mu się to dzięki umiejętności łączenia dźwięku z konkretnym obrazem.
Jan Kaczmarek komponował też muzykę do filmów Agnieszki Holland. Dzięki spotkaniu kompozytora z tą reżyserką, zrodziły się nie tylko ścieżki dźwiękowe do filmów, m.in.: „Całkowitego zaćmienia, „Placu Zbawiciela” i „Trzeciego cudu”, ale i nastąpił przełom na drodze twórczej Kaczmarka. Potrafił spojrzeć na Amerykę w inny, niż dotychczas sposób, co pozwoliło czerpać mu z niej inspiracje do następnych projektów muzycznych. Jak przyznał Jan Kaczmarek w jednym z wywiadów, Ameryka nauczyła go optymizmu, i dostrzegania wartości w małych rzeczach. Dzięki temu pisał muzykę pełniejszą jaśniejszych barw.
Inne utwory
Oprócz muzyki filmowej Jan Kaczmarek komponował ścieżki dźwiękowe do spektakli teatralnych, np. : „Dziadów” i „Nie-Boskiej komedii” oraz kompozycje symfoniczne. Wśród nich znajdują się m.in.: „Koncert Jankiela” (na troje cymbałów i orkiestrę), „Otwarte okno” (na improwizujący fortepian i orkiestrę) czy „Fanfarę A2”. W jego dorobku są także trzy produkcje multimedialne: „Waiting for Halley’s Comet”, „One Man Symphony” oraz „Tower of Babel”.
I posypał się deszcz nagród
W 2002 r. kompozytor został uhonorowany za całokształt twórczości (za osiągnięcia poza granicami kraju) Nagrodą Skrzydeł przez Festiwal Polskich Filmów w Chicago. Rok 2005 przyniósł mu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Konina, natomiast rok później otrzymał złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” oraz Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska „Neptuna”. W 2012 r. odebrał nagrodę Giganta 2011 za „poznański styl pracy”, wręczoną przyznaną przez Gazetę Wyborczą. Kolejne lata owocowały następnymi wyróżnieniami, a mianowicie w 2014 wręczono Janowi Kaczmarkowi Nagrodę Pracy organicznej za wybitne osiągnięcia w kulturze i pracę u podstaw, oraz uhonorowano go tytułem Ambasadora Marki Wielkopolski (za promowanie ”Marki Wielkopolski”). 2. lipca 2015 roku kompozytor został odznaczony Krzyżem kawa leskim Orderu Odrodzenia polski za wybitne zasługi w pracy twórczej i artystycznej, a także za promowanie polskiej kultury.
Oprócz tego, doceniano Kaczmarka w inny sposób, proponując mu napisanie „Kantaty o Wolności” na obchody 25-lecia Solidarności w Gdańsku, czy „Oratorio 1956” na Rocznicę Poznańskiego Czerwca. Fragmenty tych utworów wykorzystano do ścieżki dźwiękowej w spektaklu tańca współczesnego Alexanderplatz, który utworzony został w ramach obchodów rocznicowych upadku Muru Berlińskiego oraz obrad okrągłego stołu.
Kolejna ścieżka dźwiękowa powstała na 200. Rocznicę wydarzeń, które zostały opisane w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza, oraz na 650-lecie Uniwersytetu Jagiellońskiego. Światowa premiera tego ostatniego utworu Universa – Opera odbyła się w 2014 r. na Rynku Głównym w Krakowie.
Jan Kaczmarek patronem
Od 2012 r. Aula Centrum Wykładowo-Dydaktycznego w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Koninie nosi imię Jana Kaczmarka.
W 2015 r. szkoła i gimnazjum wchodzące w skład Zespołu Szkół nr 11 we Wrocławiu mają za patrona Jana Kaczmarka. Organizowane są tam różne inicjatywy kulturalne, które przybliżają uczniom twórczość kompozytora.
